Engin Erkiner Yazdı AVRUPA’DA TÜRKÇE KÜLTÜR-SANAT DERGİLERİ
Türkçe English Deutsch Italiano Français Ελληνικά Kurdî Español AVRUPA’DA TÜRKÇE KÜLTÜR-SANAT DERGİLERİ
Engin Erkiner
“Göç dergileri” adını doğru bulmadım. Avrupa ülkelerinde yayınlandıklarına göre çıkaranlar göçmendiler ama bu dergilerde mutlaka göçle ilgili konuların yer alması gerekmiyordu. Nitekim dergi örneklerinde de böyle olduğu görülecektir.
“Türkçe dergiler” de doğru olmazdı çünkü 1980 öncesinden başlayarak Avrupa ülkelerinde çok sayıda Türkçe politik dergi yayınlanmıştı.
İlk dergi 1980 başlarında Berlin’de Mustafa Demir tarafından yayınlanan Yabanel’dir. Dergide dönemin özelliğine uygun olarak 12 Eylül rejiminin teşhir edilmesi ön plandaydı. Dergi bir yıl kadar sürdü.
Bu tür dergilerin genel özelliği kısa süreli yayınlanmalarıdır. Okuyucuları büyük çoğunlukla 12 Eylül öncesi ve sonrasında Avrupa ülkelerine gelmiş sosyalistlerdi ve her kesim kendi dergisini okurdu. Bu kesimin kültür-sanatla ilgili olduğu da söylenemezdi.
1982 yılında Direniş yayına başladı. Duisburg’da çıkıyordu ancak birkaç sayı sonra bilinen zorluklarla karşılaştı. Bunların başında ekonomik sıkıntı geliyordu. Frankfurt’a taşındı ve adı da Yazın oldu. Bu dergi, Direniş de sayılırsa eğer, 28 yıl yayınlanacaktı.
Dergi 1992-2001 yılları arasında Avrupa ve Türkiye’de Yazın olarak Almanya’da hazırlanacak, içinde Türkiye’den yazarlar da yer alacak, Türkiye’de basılacak, hem Avrupa hem de Türkiye’de dağıtılacaktı.
1900’lü yılların başlarında İttihat ve Terakki’nin Paris’te yayınlanan Meşveret dergisinden sonra önce Avrupa’da yayınlanıp ardından Türkiye’de de yayınlanmaya başlayan ikinci dergi olacaktı.
Okurlarının kimler olduğunu, elden dağıtımın yanı sıra bazı bayilerde de satıldığı için tam olarak bilmek mümkün değildir. Okurlarının çoğunlukla örgütlü sosyalistler olmadığı söylenebilir. Derginin okuru çoğunlukla belirli bir örgütte bulunmayan ama sol ve CHP’li kişilerdi.
Yazın 20 yıl boyunca Frankfurt Kitap Fuarı’nda kendi standıyla yer alacaktı.
Yazın’da göçmenlikle ilgili konulara az yer verilirken, 12 Eylül sonrasında Avrupa ülkelerine gelmek zorunda kalmış aydın ve sanatçıların yazıları ağırlıklı yer tuttu. Derginin 1980-2000 yılları arasında yayınlanmış bütün kültür-sanat dergilerinin toplamından daha uzun süre yayınlanmasının nedeni, kendi okurunu oluşturabilmesidir. Kültür dairelerinden (Kulturamt) ekonomik destek sağlanarak yayın hayatına başlayan dergiler uzun süre yayınlanamadılar. Kulturamt şu veya bu nedenle desteği kesince yayın da duruyordu.
Öykücülerden Türkiyeli ressamların sergileri hakkında yazanlara, şairlerden Server Tanilli gibi kültür insanlarına ve Türkiye’den Emin Karaca gibi çok sayıda isim dergide yer aldı. Derginin tutulmasını sağlayan da bu çeşitlilikti.
Berlin’de Gültekin Emre’nin sorumluluğunu yaptığı Parantez adlı şiir dergisi yayınlandı. İki yıl kadar sürecekti.
Frankfurt’ta Demet adlı bir kültür-edebiyat dergisi ancak iki sayı çıkabilecekti.
Detmold’da Can Yoksul’un yayınladığı Allı Turna birkaç yıl sürdü.
Duisburg’da Dergi adlı Almanca-Türkçe bir dergi Kulturamt’ın desteğiyle iki yıl kadar yayınlanacaktı.
Almanya dışında ise, bilebildiğim kadarıyla, Fransa’da Tiyatro 87 ve 88 olarak Ayşe Emel Mesçi’nin yayınladığı bir dergi iki sayı çıkabildi.
Paris’te İbrahim Yalçın’ın yayınladığı Fransa Postası da iki sayıdan fazla çıkamayacaktı.
Hollanda’da da bir kültür-sanat dergisi yayınlandı ama adını hatırlamıyorum.
Yazın 2010 yılında yayınına son verdi.
İnternet dergiciliği başlamıştı ve basılı yayına olan eskiden de fazla olmayan ilgi iyice azalmıştı.
Sonraki yıllarda da kısa ömürlü ve basılı kültür-sanat dergileri çıktı ama adlarını hatırlayabildiğimi
